پدر و مادرها مواظب تشویق‌های خود باشند
? گاهی تشویق، موجب تولید ترس در انسان می‌شود
? زندگی از سرِ ترس، موجب ضعف و کاهش خلاقیت انسان می‌شود

? از غیرخدا نترسیم(ج۲) - ۲

? خیلی از آدم‌ها به «زندگی‌کردن از سرِ ترس» عادت کرده‌اند، اینها مدام در ذهن خودشان دنبال یک مشکلی می‌گردند تا از آن بترسند و فکرشان را مشغول آن کنند. درحالی‌که این ترس‌‌ها موجب می‌شود آدم، ضعیف بشود و خلاقیتش از بین برود.

? اگر انسان خیلی از ترس‌های رایج در زندگی را نداشته باشد، با خلاقیتِ بیشتر، زندگی خواهد کرد. مثلاً وقتی کارکردن یا درس‌خواندنِ شما به‌خاطر ترسِ از فقر و کمبودهای دیگر نباشد، اگر کارگر باشید، کارگرِ خلاق کارخانه خواهید شد و اگر درس بخوانید، خیلی راحت، دانشمند خواهید شد.

? وقتی برای یک امتحان یا حل مسئله، جایزه می‌گذارند، استرس یا ترسِ از اینکه «مبادا این جایزه را از دست بدهم» موجب می‌شود خلاقیت افراد در حل مسئله، پایین بیاید. اما وقتی جایزه‌ای در کار نباشد، معمولاً خلاقیت افراد در حل مسئله، بیشتر می‌شود.

? پدر و مادرها حتی در تشویق‌‌کردن بچه‌ها هم باید مراقب باشند. در روایت هست، اگر در مقابل کسی از او تعریف کنی مثل این است که با خنجر به او ضربه زده‌ای (شرح ابن‌ابی‌الحدید/ ۱۸ /۲۵۶) چرا این نوع تشویق‌کردن، بد است؟ چون در کنار این تشویق، یک ترس هم تولید می‌شود؛ ترس از اینکه «مبادا این را از دست بدهد» یا «ترس از اینکه در رقابت، عقب بماند» این ترس‌ها را باید از زندگی زائل کرد.

?علیرضا پناهیان
?دانشگاه تهران - ۹۸.۱۰.۱۷