آیه ای برای بیدار شدن از خواب

(محتواى سوره كهف)‏

این سوره با حمد و ستایش خداوند آغاز مى‏شود، و با توحید و ایمان و عمل صالح پایان مى‏یابد.

محتواى این سوره همچون سایر سوره‏هاى “مكى” بیشتر بیان مبدا و معاد و بشارت و انذار است، و نیز به مساله مهمى كه مسلمانان در آن روزها سخت به آن نیاز داشتند اشاره مى‏كند، و آن اینكه یك اقلیت هر چند كوچك باشد، در برابر یك اكثریت هر چند ظاهرا قوى و نیرومند باشند نباید تسلیم گردد، و در فساد محیط حل شود، بلكه همچون گروه كوچك اصحاب كهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد جدا كنند، و بر ضد آن قیام نمایند.

آن روز كه توانایى دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایى، هجرت نمایند.

همچنین از جمله داستانهاى این سوره، داستان دو نفر است كه یكى بسیار ثروتمند و مرفه اما بى ایمان و دیگرى فقیر و تهیدست اما مؤمن بود، ولى او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بى ایمان از دست نداد، و تا آنجا كه مى‏توانست او را نصیحت و ارشاد كرد و سرانجام اعلام بیزارى نمود و پیروزى هم با او بود.                    

تا مؤمنان در شرائطى همچون آغاز دعوت پیغمبر (ص) بدانند اگر ثروتمندان بى ایمان جنب و جوشى دارند موقت است و خاموش شدنى همانند فقر و تنگدستى افراد با ایمان.

بخش دیگرى از این سوره به داستان موسى و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره مى‏كند كه چگونه موسى (ع) در برابر كارهایى كه ظاهر آن زننده بود اما باطنش بر مصلحت نتوانست صبر و حوصله بخرج دهد، ولى پس از توضیحات خضر به عمق مسائل كاملا آگاه شد و از بیتابى خود پشیمان گشت.

این نیز درسى است براى همه، تا به ظواهر حوادث و رویدادها ننگرند، و بدانند در زیر این ظواهر باطنى است بسیار عمیق و پر معنى.

امام رضا علیه السلام مأمون را در حال وضو گرفتن دید كه غلامش روى دست او آب مى‏ریزد، امام با تلاوت جمله‏ى «وَ لا یُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً» به او فهماند كه در وضو و كارهاى عبادى، كمك گرفتن شرك، و موجب بطلان عمل است
 

بخش دیگرى از این سوره ماجراى ذو القرنین را شرح میدهد كه چگونه شرق و غرب عالم را پیمود، و با اقوام گوناگونى كه سنن و آداب بسیار متفاوتى داشتند روبرو شد، و سرانجام با كمك گروهى از مردم به مقابله با توطئه” یاجوج” و” ماجوج” برخاست و سدى آهنین بر سر راه آنها كشید، و نفوذشان را قطع كرد. تا مسلمانان با بینش وسیعتر خود را براى نفوذ در شرق و غرب جهان آماده سازند و براى مبارزه با” یاجوجها” و” ماجوجها” دست اتحاد بهم دهند!.

جالب اینكه در این سوره به سه داستان اشاره شده (داستان اصحاب كهف داستان موسى و خضر و داستان ذو القرنین) كه بر خلاف غالب داستانهاى قرآن در هیچ جاى دیگر از قرآن سخنى از اینها به میان نیامده است (تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یاجوج و ماجوج بدون ذكر نام ذو القرنین اشاره شده است) و این یكى از ویژگیهاى این سوره است.

از آنجا كه یكى از مهمترین بخشهاى این سوره داستان قیام جمعى از جوانان با شخصیت، بر ضد طاغوت و دجال زمان خود بود، قیامى كه جان آنها را بخطر افكند و تا سر حد مرگ پیش رفتند، اما خدا آنها را حفظ كرد، توجه به این واقعیت مى‏تواند نور ایمان را در دلهاى آماده شعله‏ور سازد و او را در برابر گناهان و وسوسه دجالان و حل شدن در محیط فاسد حفظ كند.

توصیف هاى تكان‏دهنده‏اى كه از مجازاتهاى دوزخ در آیات این سوره بچشم میخورد، و همچنین سرنوشت شومى كه در انتظار مستكبران است. و در آیات این سوره انعكاس وسیع یافته، و توجه به علم بى پایان خدا كه در ضمن مثال جالبى در این سوره منعكس است همگى مى‏تواند این اثر را تكمیل نماید.

به هر حال محتوای این سوره از هر نظر پر بار، و تربیت كننده مى‏باشد.