نفس امّاره
نفس امّاره
☀️و ما أُبَرِّىءُ نَفْسِى انَّ النَّفْسَ لَامّارةٌ بِالسُّوءِ الّا ما رَحِمَ رَبّى
✨✨سوره مبارکه يوسف آيه ۵۳
☀️ من نفس خود را تبرئه نمىكنم همانا نفس بسيار انسان را بهبدى امرمىكند مگرآنكه راپروردگارم بهمن رحمكند!
⭐️ در وجود انسان دو نيروى رحمانى و نفسانى وجود دارد و خداوند اين دو نيرو را به انسان فهمانده است. در واقع اين دو نيرو در درون انسان با يكديگر در مقابله مىباشند و هر كدام پيروز شوند وجود انسان را مالك مىشوند.
نفس انسان داراى مراتب مهم سه گانه زير است كه عبارتند از: نفس اماره، لوّامه و مطمئنه.
نفس در واقع خود انسان است و همان چيزى است كه فكر و اراده مىكند.
گاهى اين نفس تحت فرمان عقل نيست به طور مرتب دچار هوى و هوس مىشود آن را نفس اماره گويند
و نفس لوّامه همان نفس ملامتگراست در مواقعى كه از انسان خطايى سر مىزند او را مورد سرزنش و عذاب قرار مىدهد.
نفس مطمئنه حالتى است كه انسان در آن به اطمينان و آرامش مىرسد و به چيزى جز خدا نمیانديشد.
مفاد اين آيه سخن حضرت يوسف (ع) است كه نفس خود را منزّه نمیداند و مىگويد كه لطف و رحمت خدا سبب نجات من از شرّ نفس اماره گرديد.
از رسول خدا ص روايت شده است كه فرمودند
اعْداءِ عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتى بَيْنَ جَنْبَيْكَ؛ دشمنترين دشمن تو نفس تو است كه تمام وجودت را فرا گرفته است
?? ميزان الحكمة ج ۶د ص ۹۵
و در واقع بايستى همانند مبارزه با دشمنان بيرونى با هواهاى نفسانى نيز مبارزهكنيم كه هيچ چيز براى اشخاص دشمنتر از پيروى از هواى نفس نيست. حضرت على ع فرمود هر كس نفس خود را در شهواتش اطاعت كند به هلاكت خود كمك نموده است
✨✨غرر الحكم ص ۱۸۸
گاهى اين پيروى از هوى نفس به جايى مىرسد كه به تعبير قرآن، شخص هوى و هوس را خداى خود قرار مىدهد. سوره مبارکه فرقان آيه ۴۳ در اين مرحله نفس در مرتبه زائع زنگ گرفته بوده و همواره راه باطل را پيش مىگيرد و در ترديد بين دو راهی ها تنها راه ضد خدا را انتخاب مىكند. در نهايت نيز به شقاوت و سنگدلى میرسد بلكه دل او از سنگ نيز سختتر میگردد
?? سوره مبارکه بقره آيه ۷۲
نفس انسان داراى صفاتى است كه برخى از آنها ويژه حيوان و برخى مخصوص فرشتگان است. اگر صفات حيوانىِ انسان مطيع صفات ملكوتى او شود، سعادتمند خواهد بود و اگر صفات ملكوتى او فرمانبردار صفات حيوانى نفس گردد بدبخت و شقاوتمند خواهد شد
از همين رو مرحوم فيض كاشانى صفات مختلف انسان را به چهار نوع درندگى، حيوانى، شيطانى و ربانى تقسيم نموده است
هر انسانى جزئى از اين صفات چهارگانه را دارد و در انسان به صورت خوك و سگ و شيطان و حكيم متصوّر است. خوك (شهوت) سگ (غضب)، شيطان (تحريك كننده شهوت و غضب) و حكيم (عقل) است كه مأمور به دفع شيطان است
?? منبع
فيض كاشانى الحقايق ص ۴۵
