اعمال شب آخر ماه رمضان
 
شب آخر ماه: شب بسيار مباركى است، و براى اين شب چند عمل وارد است: اوّل: غسل. دوم: زيارت‏ امام حسين عليه السّلام. سوم: خواندن سوره‌‏هاى «انعام» و «كهف» و «يس» و گفتن صد مرتبه:
 
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ 
 
از خدا آمرزش می‌جويم و به سوى او می‌‏پويم.
 
چهارم: اين دعا را كه شيخ كلينى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده بخواند:
 
اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ يَا رَبِّ أَنْ يَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَيْلَتِي هَذِهِ أَوْ يَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَكَ قِبَلِي تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِيدُ أَنْ تُعَذِّبَنِي بِهِ يَوْمَ أَلْقَاكَ 
 
خدايا اين است ماه رمضان،كه قرآن را در آن نازل كردى،اينك در حال گذشتن است،و من به ذات‏ كريمانه‏ات پناه مى‏آورم از اينكه سپيده اين شب طلوع كند،يا ماه رمضان بگذرد،و نزد تو برايم نتيجه كار ناشايست يا گناهى باشد كه بخواهى مرا به سبب آن روزى كه ملاقاتت كنم عذاب نمايى.
 
پنجم: بخواند دعاى«يا مدبّر الامور»را كه بيان آن در اعمال‏ شب بيست ‏وسوم گذشت ششم: ماه رمضان را با دعاهاى وداع،وداع گويد:دعاهايى كه شيخ كلينى و شيخ صدوق و شيخ مفيد و شيخ طوسى،و سيّد ابن طاووس(رضوان اللّه عليه)نقل كرده‏اند و شايد بهترين آنها دعاى چهل‏وپنجم صحيفه كامله باشد. سيّد ابن طاووس از امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه هركه در شب آخر ماه رمضان،آن ماه شريف را وداع گفته‏ و بگويد:
 
اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِيَامِي لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعُوذُ بِكَ أَنْ يَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّيْلَةِ إِلا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِي 
 
خدايا اين ماه را آخرين بار روزه‏ام در ماه رمضان قرار مده،و به تو پناه مى‏آورم از اينكه سپيده اين شب سر زند،مگر اينكه مرا آمرزيده باشى.
 
پيش از آنكه سپيده بر آيد،حق تعالى او را بيامرزد، و توبه و بازگشت نصيب وى كند.سيّد و شيخ صدوق از جابر بن عبد عبد اللّه انصارى روايت كرده‏اند كه در جمعه آخر ماه‏ رمضان خدمت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله رسيدم،چون نظر آن حضرت بر من افتاد،فرمود:اى جابر اين آخرين جمعه از ماه رمضان است،پس آن را وداع كن و بگو:
 
اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِيَامِنَا إِيَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِي مَرْحُوما وَ لا تَجْعَلْنِي مَحْرُوما 
 
خدايا اين ماه را آخرين بار روزه ما در ماه رمضان قرار مده،اگر قرار داده‏اى پس مرا رحمت شده بدار،نه محروم‏ از رحمت.
 
به راستى هركه اين دعا را در اين روز بخواند به يكى از دو خصلت نيكو ظفر يابد: يا رسيدن به ماه رمضان‏ آينده،يا آمرزش خدا و رحمت بى‏انتهاى او.سيّد ابن طاووس و كفعمى از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله روايت كرده‏اند كه فرمود: هركه در شب آخر ماه رمضان،ده ركعت نماز به صورت دو ركعت بخواند،در هر ركعت سوره«حمد»را يك بار،و «قل‏ هو اللّه احد» راه ده بار،و در هر يك از ركوع و سجود ده مرتبه بگويد:
 
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ 
 
پاك است خدا و ستايش شايسته اوست و معبودى جز او نيست و خدا بزرگتر است.
 
و هنگامی‌‏كه از ده ركعت فراغت يافت‏ هزار مرتبه استغفار كند.و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگويد:
 
يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ يَا رَحْمَانَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُمَا يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ يَا إِلَهَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ تَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنَا وَ صِيَامَنَا وَ قِيَامَنَا 
 
اى زنده به خود پاينده!اى داراى بزرگى و بزرگوارى،اى بخشنده دنيا و آخرت و اى مهربان دنيا و آخرت،اى مهربان‏ترين مهربانان،اى معبود گذشتگان و آيندگان،گناهانمان را بيامرز،و نماز و روزه و شب‏بيداريمان را قبول كن.
 
سوگند به كسى‏كه مرا به‏ راستى به پيامبرى مبعوث كرد،كه جبرئيل مرا از اسرافيل خبر داد و اسرافيل از پروردگار خود،كه سر از سجده برنداشته،خدا او را بيامرزد،و ماه رمضان را از او قبول كند،و از او درگذرد تا آخر خبر.و اين نماز در شب عيد فطر هم روايت شده است، ولى در اين روايت آمده است كه تسبيحات اربعه را در ركوع و سجود به جاى ذكر ركوع و سجود بخواند،و به جاى‏ «اغفر لنا ذنوبنا»تا آخر بگويد:
 
اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَ تَقَبَّلْ صَوْمِي وَ صَلاتِي وَ قِيَامِي 
 
گناهم را بیامرز، و روزه و نماز وشب زنده داری ام را بپذیر.