حاج اسماعیل دولابی:
از هرچیز تعریف کردند بگو:"مال خداست"،"کار خداست".نکند خدا را بپوشانی و آن را به خودت یا به دیگران نسبت بدهی،که ظلمی بدتر از این نیست!
“مصباح الهدی،ص19″
از آیت الله بهجت سوال شد:
درهنگام نماز چگونه میتوانیم حضور قلب رادرخودمان به وجود آوریم؟
فرمودند:
یکی از عوامل حضور قلب در نماز این است که در تمام بیشت و چهار ساعت باید حواس(باصره،سامعه،…)خود را کنترل کنیم.
زیرا برای تحصیل حضور قلب باید مقدماتی را فراهم کرد،باید در طول روز گوش،چشم،و همچنین سایر اعضا و جوارح خود را کنترل کنیم و این یکی از عوامل حضور قلب است.
بالاترین ذکر
«مَا فِي الْمِيزَانِ شَيْءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد؛ در ترازوی اعمال، هیچچیز سنگینتر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست».[1]
از جمله دعاها و ذکرهایی که در روایات، دارای فضیلت و اهمیت بسیار زیادی است، ذکر شریف صلوات بر محمد و آل محمد است. به همین دلیل است که عالمان وارستهای چون حضرت آیتاللهالعظمی بهجت قدسسره این عمل پر فیض را جزو اعمال ثابت و مهمِ روزانه خود قرار میدادند و دیگران ـ چه عموم مردم و چه شاگردان و خواص ـ را هم به انجام آن سفارش میکردند؛ آن هم سفارشی مؤکّد و مکرّر!
ایشان صلوات را بهعنوان دعایی مستجاب برای ذواتِ مقدس چهارده معصوم علیهمالسلام که واسطۀ نزول فیوضات الهیاند، میدانستند و آن را بزرگتر و مهمتر از دعاهای شخصی برمیشمردند. حضرت آیتالله بهجت میفرمودند: «ترک صلوات و دعا کردن به دعاهای شخصی، مانند رها کردن سرچشمه و به دنبال جوی آب و یا حوض گشتن است؛ زیرا وقتی برای وسعت مقام و درجه واسطه فیض دعا میشود، دعاهای شخصی هم در آن گنجانده شده است».
دعای بیحجاب
صلوات بر پیامبر اکرم و آل پاک ایشان، ضمن آنکه دعا و ذکری بسیار پر فضیلت است، آثار فراوان دیگری هم دارد. از جمله آثار این ذکر شریف آن است که موجب اجابت دعا میشود. در میان کتابهای روایی احادیث متعددی در اینباره به ما رسیده؛ از امام صادق علیهالسلام روایت شده که فرمود: «مَنْ كَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةٌ فَلْيَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ يَسْأَلُ حَاجَتَهُ ثُمَّ يَخْتِمُ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَقْبَلَ الطَّرَفَيْنِ وَ يَدَعَ الْوَسَطَ إِذَا كَانَتِ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لَا تُحْجَبُ عَنْهُ؛ هر کسی که خواستهای از خداوند عزّوجلّ دارد، دعای خود را با صلوات بر محمد و آل او آغاز کند و سپس حاجت خویش را بطلبد و پس از آن، دعای خود را با صلوات بر محمد و آل محمد، پایان دهد؛ زیرا خدای عزّوجلّ کریمتر از آن است که اول و آخر دعا را قبول کند و بین این دو را رها کند؛ چراکه صلوات بر محمد و آل او، از خداوند پوشیده نمیماند».
ازاینرو است که علما و بزرگان اهل معرفت، سفارش میکردند که برای اجابت دعا، قبل و بعد از آن، صلوات فرستاده شود. اطرافیان حضرت آیتالله بهجت قدسسره نیز بارها دید بودند که وقتی ایشان دعا و ذکری را به شخصی تعلیم میداد، میفرمود: «قبل و بعد از آن، صلوات بفرستید». همچنین از ایشان نقل شده است که: «برای برآورده شدن حوائج، زیاد صلوات بفرستید. خود من روزی در حرم امام حسین علیهالسلام که خیلی شلوغ بود چند تا صلوات فرستادم، یکدفعه متوجه شدم به ضریح امام حسین علیهالسلام چسبیدهام».
در روایتی دیگر، از امام صادق علیهالسلام نقل شده است: «كُلُّ دُعَاءٍ يُدْعَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّى يُصَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ هر دعایی که با آن خداوند عزوجل خوانده میشود، از آسمانها پوشیده است [و مستجاب نمیشود]، تا آن زمان که صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود».[2]
نسخه شفابخش
یکی دیگر از آثار مهم صلوات، جَلا یافتن روح و از بین رفتن رذایل و نیز افزوده شدن بر فضائل اخلاقی است. از وجود مقدس پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله روایت شده است: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ ذِكْرَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ شِفَاءً لِلصُّدُورِ وَ جَعَلَ الصَّلَوَاتِ عَلَيْنَا مَاحِيَةً لِلْأَوْزَارِ وَ الذُّنُوبِ وَ مُطَهِّرَةً مِنَ الْعُيُوبِ وَ مُضَاعِفَةً لِلْحَسَنَاتِ؛ خداوند عزّوجلّ ذکر ما اهلبیت را باعث شفای سینهها قرار داد و صلوات بر ما را محوکننده قید و بندها و گناهان، و پاککننده عیبها و زیادکننده حسنات گردانید».[3]
با دقت در سیره عابدان و سالکان بزرگی چون حضرت آیتالله بهجت قدسسره نیز همین معنا آشکار میگردد؛ این عالم الهی در موارد بسیاری، برای رهایی از خصلتهای نکوهیده، سفارش به ذکر صلوات میکردند؛ از جمله برای از بین رفتن عصبانیت میفرمودند: «با عقیده کامل، زیاد صلوات بفرستد». همچنین به کسی که قرائت قرآن برایش خوشایند نبود، توصیه کردند که زیاد صلوات بفرستد تا آن حالت ناپسند از او رفع شود و به قرائت قرآن، میل و علاقه پیدا کند.
برترین هدیه
در اهمیت صلوات، همین بس که خداوند متعال در قرآن کریم، مؤمنین را سفارش به صلوات بر نبیّ مکرّم اسلام و آل پاک او میکند؛ آن هم در قالب جملاتی پر تأکید و اعجابآور: «إنَّ اللهَ و مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِی، یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً». خود پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نیز با تعابیر گوناگون، اهمیت صلوات را به اطرافیان گوشزد میفرمودند. از جمله روایات قابل توجه در این باب، روایتی است که نشاندهنده مجهولالقدر بودن ثواب صلوات است: «مَنْ صَلّى عَلَيَّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ مَلَائِكَتُهُ؛ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُقِلَّ، وَ مَنْ شَاءَ فَلْيُكْثِرْ».[4]
بنا بر این روایت شریف، کسی که بر پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله درود میفرستد، خداوند متعال و ملائکه، بر او درود میفرستند؛ و چون بهطور معمول فکر و توان انسانها، از درک اثر و معنای درود خداوند متعال و ملائکه الهی عاجز است، عالم و عارف الهی، حضرت آیتالله بهجت قدسسره پاداش ذکر صلوات را فوق درک بشر عادی میدانستند؛ لذا اهدای صلوات را برای شادی ارواح مؤمنین و اموات بسیار ارزشمند میدانستند و در اینباره میفرمودند: «خدا میداند یک صلواتی را که انسان بفرستد و برای میتی هدیه کند چه معنویتی، چه صورتی، چه واقعیتی برای همین یک صلوات است».
تقرب به محبوب
فطرت انسان همواره مشتاق نزدیک شدن به نور توحید و دوستی با دوستان و اولیای خداست. بیشک این تقرب و نزدیکی، موجب زیاد شدن محبت اهلبیت رسول الله صلواتاللهعلیهماجمعین میشود و قلبی که محبت آن انوار مقدس را در خود جای داده باشد، از محبت امور ناچیز و پست مادی رها میشود. به همین دلیل بود که حضرت آیتالله بهجت قدسسره، در پاسخ به کسی که دچار وسوسههای شیطانی برای اعتیاد به مواد مخدر بودند، جوابی بسیار عمیق داشت؛ ایشان فرمودند: «زیاد صلوات بفرستید. زیاد صلوات بفرستید به نیت تمام آثار و خواص صلوات؛ از جمله عشق به اهلبیت علیهمالسلام. عشق به آنها، این تلذذ مادیات را از بین میبرد».
یقیناً کسی که در قلب خود، محبت اهلبیت را داشته باشد، مورد محبت و توجه خداوند متعال قرار خواهد گرفت؛ چنانکه جبرئیل به نبیّ اکرم صلیاللهعلیهوآله درباره اهلبیت آن حضرت چنین گفت: «اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ مَنْ اَحَبَّهُمْ؛ کسی که ایشان (اهلبیت) را دوست داشته باشد، خداوند او را دوست دارد».[5]
و این حقیقتی است که حتی قبل از خلقت ظاهری اهلبیت علیهمالسلام وجود داشته و در اینباره روایات بسیاری بیان شده است؛ از جمله: «إِنَّمَا اتَّخَذَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا لِكَثْرَةِ صَلَاتِهِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم؛ خداوند متعال حضرت ابراهیم علیهالسلام را خلیل و دوست خود قرار داد، بهسبب آنکه او زیاد بر محمد و آل محمد صلوات میفرستاد».[6]
دنیا و آخرت
در نتیجه باید گفت: منافع و آثار صلوات به یک یا دو مورد محدود نمیشود و به امور مادی یا معنوی اختصاص نمییابد، بلکه جامع تمام این منافع است. در سیره حضرت آیتالله بهجت قدسسره نیز این امر بهوضوح روشن بود و بسیاری از گرفتاران و طالبان امور مادی و معنوی، وقتی راهحلی برای مشکلشان میخواستند، ایشان توصیه به صلوات میفرمودند؛ حتی برای حل مشکل ازدواج هم توصیه کردند که به همین نیت، زیاد صلوات بفرستید.
اللهم صل علی محمد و آل محمد
. کافی، ج٢، ص۴۹۴.
[2]. کافی، ج٢، ص۴۹۳.
[3]. مستدرکالوسائل، ج١٢، ص۳۹۲.
[4]. کافی، ج٢، ص۴۹۲
[5].بحارالانوار، ج۳۷، ص۶۰.
[6]. وسائل الشیعه، ج۷، ص۱۹۴.
چیزی که برای همگان قابل رویت می باشد این است که بیشتر مردم در عبادت و کارهای آخرت و حتی در ایمان و اخلاق خود به شکل ظاهری می چسبند ولی در امور دنیوی علاوه بر انجام دادن شکل ظاهری برای بدست آوردن حقیقت و واقعیت آن دقت زیادی به خرج می دهند.و مهمترین چیزی که باعث از بین رفتن دین و آخرت انسان شده و اورا به سوی دنیا می کشد و باعث حاکمیت هوای نفس بر انسان می شود همین مطلب است.
در یک کلام ما درامور دینی و آخرتی خود گرفتار سهل انگاری شده و خود را با شکل های بدون حقیقت راضی نموده و در انجام این امور کوتاهی می کنیم.
این که میگوئیم باید ماهیت و معانی را در نظر داشته و از اکتفا به ظاهر پرهیز کرد،منظور این نیست که باید به شکل ظاهری بی اعتنا باشیم .بلکه باید هم جلوه ظاهری را ایجاد نموده و هم معنی و باطن را.
روح و معنی مهمتر از شکل ظاهر در نزد شارع است.
منبع:المراقبات /آیت الله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی/ص539
عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه دادن و بهره مند کردن بندگان از نعمت ها،آن را در میان روزها انتخاب میکند،تا برای گرفتن خلعت ها و عطایا جمع شوندوبه همگان اعلام کرده است که به در گاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه ی نیاز ها و آرزو هایشان برای او تواضع کنند.
خداوند نیز در تمام این موارد به آنان وعده ی اجابت و اعطایی بالاتر از آرزو هایشان بلکه با لاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده است،داده است.
دوست دارد در چنین روزی به او خوش گمان بوده و جانب امید واری به قبول خداوندو آمرزش وعطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند.
و ناامید ورشکسته در این روز از معنی عید غافل بوده و سر گرم آرایش خود برای مردم وکف زدن و شانه کردن مو بوده و از امر مهم در خواست عطوفت و رحمت پروردگار غافل است.
خلاصه خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه عبادت خود قرار داده و بندگانش را در روز عید فرا خوانده تا برای گرفتن جوایز و هدایا جمع شوند.
منبع:المراقبات/حاج میرزا جواد ملکی تبریزی/ص333
یکی از آداب ماه مبارک رمضان، وداع با این ماه عزیز در پایان آن است، آیت الله ملکی تبریزی در این باره می نویسد:
«بدان که زمان و مکان، گرچه از نگاه ظاهر، بی جان هستند، دارای حیات و شعور می باشند، و حتی از حب و بغض برخوردار هستند. و چون زمان، دارای ادراک، حیات و شعور می باشد، دستور داده شده است که با ماه رمضان خداحافظی و وداع نمایید. دراین باره چیزی که اهمیت دارد این است که شخص وداع کننده، در سخنانی را که بر زبان می آورد، صادق باشد و راست بگوید، تا ماه رمضان او با دروغ و نفاق پایان نیابد؛ چرا که در بخشی از جمله هایی که برای وداع ـ از سوی اهل بیت علیهم السلام آمده است می گوییم:
«سلام بر تو ای هم نشینی که دوری ات ناپسند و ناگوار است» و به خداوند می گویی: «ما ماه رمضان را وداع می کنیم درحالی که وداع او بر ما گران بوده، ما را غمگین نموده، و رفتن او موجب وحشت ما شده است.» و چنین وداعی، شکل راست و درست به خود نمی گیرد مگر برای کسی که ماه رمضان را با شوق و محبت به پایان رسانده باشد، نه با تکلف و کراهت. و همچنین چنین وداعی، برای کسی که در ماه رمضان، با آنچه این ماه، اقتضا می کرد، رفتاری مخالف داشت درست نیست؛ زیرا او در حقیقت رفیق و هم نشین با ماه مبارک رمضان نبوده، تا اکنون با آن خداحافظی کند.
و به هرحال، در حقیقت، شرط وداع این است که وداع کننده، از فراق وداع شونده اندوهگین و محزون باشد، و وداع کننده، اندوهگین و محزون نخواهد بود، مگر آنکه آن رفیق و هم نشین خود را دوست بدارد، و او را دوست نخواهد داشت مگر اینکه با او مخالفت نکند، و مراقب باشد که در آنچه مورد رضا و محبوب اوست، مطیع و فرمان بر باشد. باری اگر تو به حرمت ماه رمضان و به جایگاه آن نزد پروردگار آگاه باشی، و رفتار نیک و کریمانه اش با خودت را بشناسی، و بدانی که حضور چنین مهمانی شریفی، موجب می شود تا تو گرامی شوی و به سودهای بی پایان دست یابی و به اعلی علیین راه یافته، هم نشین پیامبران و رسولان و ملائکه مقربین گردی، با آمدنش بسی خرسند و شادمان خواهی شد، و با رفتنش بسی اندوهگین و افسرده خواهی گشت.
در این موقع است که وداع تو با ماه مبارک رمضان همانند وداع امام سجاد علیه السلام خواهد شد. و از آن سو نیز ماه رمضان همان گونه که تو با او وداع کردی، با تو وداع خواهد کرد، بلکه او در وداع خویش با تو، بیش از آنچه تو در وداع خود از اندوه و غم آشکار کردی، ظاهر خواهد ساخت؛ چرا که عنایت از جانب مقام عالی، تمام تر و کامل تر از عنایت از سوی مقام دانی و پایین خواهد بود».
منبع:المراقبات/آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی /صفحه 327
در ادامه شرح دعای وداع ماه رمضان امام سجاد(ع)در کلام آیت الله جوادی آملی میخوانیم:
رمضان و آموزش دعا
«السلام علیك من شهرٍ قُربت فیه الآمال ونشرت فیه الأعمال» سلام ما بر تو ای ماهی كه آرزوها در این ماه نزدیك شد و ما فهمیدیم كه چه بخواهیم. لذا آرزوهای طولانی نمیطلبیم، ماهی كه در آن بر آمدن آرزوهای مشروع نزدیك شد.
در دعای سحر ماه مبارك رمضان نیز از امام سجاد (سلاماللهعلیه) رسیده است، كه: خدایا آنها كه تو را نمیشناسند و عبادت نمیكنند، روزی میدهی، مار و عقربها روزی خور خدا هستند، پس حیف است كه انسان تمام حاجتها را در محور مادّه و مادّیات خلاصه كند. خداوند همه كفّار و منافقین را در عالم، تأمین میكند، پس آیا صحیح است انسان تلاش و كوشش خود را بر این صرف ند كه از خدا طبیعت و دنیا بطلبد؟ از این روست كه امام میفرماید: سلام بر ماهی كه فهمیدیم در آن از خدا چه بخواهیم. آرزوهای طولانی نداشته باشیم؛ بلكه چیزی بخواهیم كه برای ما بماند.
فرمود: ما در این ماه فهمیدیم از خدا چه بخواهیم؛ جلو آرزوهایمان را گرفتیم و به عبادت پرداختیم.
وداع با صفای باطن ونشاط
«السلام علیك من قرینٍ جلّ قدرُه موجوداً وأفجع فقدُه مفقوداً» سلام بر تو ای نزدیگی كه وقتی بودی گرامی بودی و حال كه در آستانهٴ رفتن هستی، رفتنت فاجعه است و ما را غمگین میكند. همچون كسی كه عضو خانوادهاش را از دست میدهد.
«ومرجوٍّ آلمٌ فراقه» سلام بر توای تكیهگاه امید، كه در هنگام مفارقت، ما را متألم و رنجور كردی.
آن ماه كه در جان انسان رسوخ داشت، وقتی از جان فاصله میگیرد، جایش را غم پر میكند؛ زیرا از آن صفای ضمیر دیگر خبری نیست و آن نشاطی را كه انسان در ماه مبارك رمضان برای نثار و ایثار دارد، در غیر این ماه ندارد. اگر انسان در این ضیافت حق از خدا غنا و بینیازی طلب كند، چیزی او را متوجه و مشغول نمیكند، نه از كسی میترسد و نه از بذل جان دریغ میكند.
«السلام علیك من ألیف اُنسٍ مُقبلاً فسَرّ وأوحش منقضیاً قد مضّ» سلام بر تو ای دوست با الفت كه وقتی آمدی ما را مسرور، و وقتی رفتی ما را گداختی و داغ زدی .این حرف انسانی است كه با باطن روزهٴ این ماه و با باطن لیله قدر در تماس بوده است.
دلهای رقیق و اندیشههای زلال
باز فرمود: «السلام علیك من مجاورٍ رقّت فیه القُلوب وقلّت فیه الذنوب» سلام بر تو ای همسایهٴ عزیز كه ما در جوار رحمت تو بودیم. تو همسایهای بودی كه در این مدّت در اثر حُسن همجواری با تو دلها رقیق و گناهان كم شد. آری، انجم مكروهات و گناهان كوچك، كمكم راه انسان را میبندد.
امام سجاد (علیهالسلام) فرمود: دلها در این ماه نرم و رقیق و گناهان در این ماه كم است.
ماه تسلّط بر شیطان
«السلام علیك من ناصرٍ أعان علی الشیطان وصاحبٍ سهّل سُبُل الإحسان» سلام بر تو ای رفیقی كه كم كردی تا ما بر شیطان مسلط شدیم. به راستی انسان در این ماه بر شیطان مسلّط میشود و به خاطرات شیطانی گوش فرا نمیدهد. تو برای ما مصاحب خوبی بودی، كه ما توانستیم بر شیطان پیروز شویم.
ما نه تنهادر بُعدِ سلبی از دست شیطان نجات پیدا كردیم و كار بد نكردیم، بلكه در بُعد اثباتی هم پیروز شدیم و راههای خیر را به خوبی و آسانی طی طردیم. اگر در غیر ماه مبارك رمضان، كار خیر را به سختی انجام میدادیم، در این ماه به آسانی انجام دادیم. تو باعث شدی كه ما راه احسان را با سهولت طیّ كردیم.
در ادامه شرح دعای وداع ماه رمضان امام سجاد(ع)در کلام آیت الله جوادی آملی میخوانیم:
بهترین استفاده از ماه خدا
سپس امام فرمود: «وأربحنا أفضل أرباح العالمین». ما ربح وسودی كه در این ماه بردیم، هیچ تاجری در هیچ گوشهٴ دنیا نبرده و هیچ كس در سراسر عالم به اندازهٴ ما ازاین ماه استفاده نكرده است. انسان مسافری است كه سفر ابد در پیش دارد. رهتوشهٴ آن سفر ابد را باید همین چند روزه تهیه كند. در این ماه درهای آسمان بر روی مؤمن باز میشود، و مؤمن میتواند با وارستگی، به باطن عالم راه پیدا كند و اگر بهترین فرصت، ماه مبارك رمضان است، پس بهترین سود را ماه رمضان و اهلش دارند.
برای گروهی آغاز سال، اول فروردین است. یك نوجوان اول فروردین تلاش میكند برای خود لباس نو تهیه كند. درختها اول سالشان فروردین است كه لباسهای نو و تازه دربر میكنند. اول سال كشاورز پاییز است كه درآمد مزرعه را حساب میكند. تاجر وصنعتگر، هر كدام فرصت دیگری را به عنوان اول سال تعیین میكنند، مرحوم سید بن طاووس میگوید: اهل سیر وسلوك، اول سالشان، ماه رمضان است . حسابها را از ماه مبارك، تا ماه مبارك بعد بررسی میكنند؛ كه ماه مبارك رمضان گذشته چه درجهای داشته و امسال در چه درجهای هستتند. چقدر مطلب فهمیده و چه مسئلههای برای آنها حل شده است. چقدر در برابر گناه قدرت تمكّن داشته و چقدر در برابر دشمن قدرت تصمیم دارد. ماه مبارك رمضان برای سالكان الى الله، ماه محاسبه است.
ناله از فراق و جدایی
در ادامه دعا فرمود: «ثم قد فارقنا عند تمام وقته وانقطاع مدّته ووفاء عهده [عدوه] ونحن مُودّعوه». این ماه بعد از آنكه پایانش فرا رسید، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت. و ما هم اكنون با ماه خدا وداع میكنیم. «وداعَ مَن عزّ فراقه علینا» چه وداعی؟ وداع تشریفاتی؟ نه؛ وداع با دوست عزیزی كه مفارقتش برای ما توانفرساست؛ آن كس كه اهل معنا بود خیرش در این ماه بیشتر شد و آن كس كه گرفتار گناه بود از گناهش كاسته شد. ما كسی را وداع میكنیم كه رفتنش برای ما بسیار گران و سخت است و ما را غمگین میكند، ماهی كه شب و روزش رحمت بود.
بزرگان فقه ما نظیر مرحوم صاحب جواهر الكلام (رضواناللهعلیه) فرمودهاند: در فضیلت روزهگرفتن همین بس كه انسان ازنظر ترك بسیاری از كارها، شبیه فرشته میشود. به همان اندازه كه انسان از فكر شكم رها شود به فرشته شدن نزدیك میگردد
گفتهاند: پس از عید فطر، شش روز از اوایل ماه شوال را به عنوان بدرقه، روزه بگیرید؛ زیرا اگر كسی دوست عزیزی را بخواهد بدرقه كند، چند قدم به همراه او میرود. امام سجاد (علیهالسلام) فرمود: «وأوحشنا انصرافه عنّا» و از اینكه منصرف شد و از ما فاصله گرفت، ما را به وحشت انداخت. ما دوست مهربان و پربركتی را از دست میدهیم، لذا به وحشت میافتیم. از این رو بود كه آخر ماه مبارك رمضان كه میشد، اولیای خدا احساس غربت میكردند. منبع:حکمت عبادت/آیت الله جوادی آملی
آیت جوادی آملی می نویسد امام سجاد (ع) ماه مبارک رمضان را عید اولیاء الله میداند. در صحیفه سجادیه دعایی درباره مقام دعا و وداع ماه مبارک رمضان وجود دارد که در مقدمه این دعا حضرت کلیات نعمتهای الهی را میشمارد و اینکه بخششهای خدای سبحان ابتدایی است، نه از روی استحقاق. بعد از آن مقدمه میفرماید: یکی از بهترین بخششهای خداوند سبحان، ماه مبارک رمضان و روزه این ماه است .یکی از برجستهترین نعمتها، ماه رمضان و یکی از بهترین فضیلتها روزهٴ این ماه است که نصیب ما کردی؛ و هیچ زمانی، به عظمت زمان ماه مبارک رمضان نیست.
گذشته از آنکه شب قدر را در آن قرار دادی، این ماه را ظرف نزول قرآن کریم قرار دادی که چنین فیضی در این ماه نازل شده است. اگر کسی با قرآن باشد همراه قرآن بالا میرود و این را بر ملّت مسلمان منّت نهادی؛ زیرا ملتهای دیگر در ماه رمضان روزه نمیگیرند و این نعمت را مخصوص مسلمانان نمودی
وداع برای کسی است، که با ماه مبارک رمضان مأنوس بوده و این ماه دوست او باشد وگرنه آن کس که با این ماه نبوده، ودعای ندارد. انسان از دوستش و یا کسی که مدّتی با او مأنوس بوده خدا حافظی میکند. کسی که اصلاً نمیداند چه وقت ماه مبارک رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد وداعی ندارد
امام سجاد(ع) آخر ماه مبارک رمضان که میشد، با سوز و گداز این دعا را میخواند و میفرمود: ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به همراه خود رحمت آورد و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمتهایی رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و مغفرت و برکت آورد .رسول خدا(ص) نیز در خطبهٴ شعبانیه فرمود: «قد أقبل إلیکم شهر الله بالبرکة والرحمة والمغفرة»، یعنی این ماه، برکت و رحمت و مغفرت میآورد، کسی که رفق این ماه بوده و باشد، برکت و رحمت و مغفرت این ماه را هم دریافت میکند.
سپس فرمود: «وأربحنا أفضل أرباح العالمین». ما ربح وسودی که در این ماه بردیم، هیچ تاجری در هیچ گوشهٴ دنیا نبرده و هیچ کس در سراسر عالم به اندازهٴ ما ازاین ماه استفاده نکرده است. انسان مسافری است که سفر ابد در پیش دارد. رهتوشهٴ آن سفر ابد را باید همین چند روزه تهیه کند. در این ماه درهای آسمان بر روی مؤمن باز میشود، و مؤمن میتواند با وارستگی، به باطن عالم راه پیدا کند و اگر بهترین فرصت، ماه مبارک رمضان است، پس بهترین سود را ماه رمضان و اهلش دارند…..
منبع:حکمت عبادت /آیت الله جوادی آملی
راه وصول به كاملترين مراتب ايمان و برترين يقين
امام (ع) پس از ذكر صلوات مىفرمايد:
«و بَلِّغْ بايمانى اَكْمَلَ الاْيمان واجْعَلْ يقينى اَفْضَلَ اليقين»
كامل ترين مراتب ايمان را به من مرحمت كن و يقين من را برترين يقين قرار بده.
وقتى كه انسان از خدا امور معنوى را طلب مىكند، بايد بهترين و بالاترين مراتب آن را بخواهد. معمولاً ما در مورد نيازهاى مادى و دنيوى خود طالب بهترين ها هستيم و از خدا نيز آن را طلب مىكنيم، ولى براى كسب سجاياى انسانى به مرتبه پايين آن اكتفا مىكنيم؛ اگر بلند همت باشيم سعى مىكنيم واجبات خود را انجام داده و از محرمات دورى جوييم، تا به آتش جهنم گرفتار نشويم. امّا امام (ع) در اين دعا به ما تعليم مىدهد كه كوتاه همت نباشيم و در دعاهاى خود ايمانى مانند ايمان انبيا و يقينى مانند يقين صدّيقين از خدا طلب كنيم، تا اگر لياقت كسب آن مراتب عالى را نداشتيم، خدا به اندازه ظرفيت ما، آن را به ما عطا كند.
نعمتهاى بزرگ مادى همواره با خود آفاتى به همراه دارند؛ هر چه نعمت مادى بيشتر، گرفتارى و دردسر و غصه آن نيز بيشتر است؛ امّا نعمتهاى معنوى اين گونه نيستند؛ آن ها هر چه عالى تر باشند، لذت، سعادت و كمال آن ها نيز بيشتر خواهد بود؛ بنابراين، بايد در مورد امور معنوى همت خود را متوجه بالاترين مراتب ايمان و يقين نمود و از خدا براى كسب آن ها يارى خواست.
منبع:شرح زیارت مکارم الاخلاق/آیت الله مصباح یزدی